ئەوروپا نە ئەو بەهشتە یا تۆ هزر ژێ دکی

دەمێ مرۆڤ ئاماژێ ب چوونا دەرڤە دکەت بەتایبەتی بۆ ئەوروپا. دڤێت ئاماژێ ب کۆچبەریێ بکەتن. ددەمێن کەڤندا مرۆڤاهیێ تەڤگەرەک مەزن ناسکریە کۆ هەژمارەکا مەزنا مرۆڤان. ژکیشوەرەکی بۆ کیشوەرەکێ یان ژوەڵاتەکی بۆ وڵاتەکێ دیتر باردکەن و جهوارێن خۆ بجهدهێلن ژبەر چەندین ئەگەران مینا دەسپێکرنا شەرەکێ مەزن ل دەڤەرا تێدا دژین، پەیدابونا برسێ یان ژبەر کێشەکا سیاسی، جڤاکی، ئایینی، دبێژنە ڤێ بزاڤێ یان تەڤگەرێ دەربەدەری (کۆچبەری). دڤان ساڵێن داویێدا کۆچکرنا گەلەک ملەتان بۆ وەڵاتێن ئێکەتیا ئەوروپا بەرەڤ ئاستەکێ بلند چوویە. ل گۆر راپۆرتا رێکخستنا ناڤدەولەتی یا کۆچبەریێ ل ساڵا (٢٠٢٠) ێ (٢٧٢) ملیٶن کەسان ل جیهانێ ژبەر ئەگەرێن جودا جودا وڵاتێن خۆ بجهێلاینە و دەربەدەری هندەک وڵاتێن دیتر بوینە. هەروێ راپۆرتێ دایە دیارکرن کو دماوێ (١٠) ساڵاندا ژساڵا (٢٠١٠) ێ تا ساڵا (٢٠٢٠) ێ (٥١) ملیۆن کەسان زێدەکریە.

هەمان ژێدەری دایە زانین گۆ سێ بەهرێن هەژمارێن ناڤبری ژچینا کەدکارانا. ل ساڵا (٢٠١٩) ێ رێژا کۆچبەریێ ل هەمێ جیهانێ گەهەشتبو (٣.٥%) ژلایەکێ دیڤە تنێ بۆ ناڤ وڵاتێن ئێکەتیا ئەوروپا ل گۆر تۆمارێن ئاژانسا ئەوروپی ساڵا(٢٠٢٣) ئەو کۆچبەرێن برێکێن نەیاسایی سنور بەزاندین و هاتینە ناڤ وڵاتێن ئێکەتیا ئەوروپا ژمارا وان گەهەشتبو (٣٥٥) هەزارو (٣٠٠) کۆچبەران ئەڤەژی بلندترین ژمارەیە ژساڵا (٢٠١٦) ێ وەرە ئێکەتیا ئەوروپا تۆمارکری. دوێژەیا (دیموگرافیا) دا ب رامانا بزاڤا رۆنشتڤانان دێت ئانکو کۆچکرن پێکهاتیە ژبزاڤەکا خۆبەخشانە بتاک یان بکۆم ژجهەکی بۆ جهەکێ دیتر وەک لێگەریان ل دیڤ رەوشەکا جڤاکی، ئابوری، سیاسی، ئایینیا ئارامتر و باشتر. ل گۆر ڤەکۆڵینێن زانستی دوو جۆرێن سەرەکیێن کۆچکرنێ هەنە. یا ئێکێ کۆچکرنا ناڤخۆیی ئەوژی پێکهاتیە ژکۆچکرنا خەلکی ژگوندا بۆ باژێران یان ژباژێرەکی بۆ باژێرەکێ دیتر دناڤ ئاخا وڵاتیدا. یا دوویێ کۆچا دەرەکی ئانکو ژکیشوەرەکی بۆ کیشوەرەکێ دیتر یان ژ وڵاتەکی بۆ وڵاتەکێ دیتر. ژبەر کۆمەکا سەدەمان (جڤاکی، ئابوری، سیاسی، ئایینی) یا رودانا شەرێن مەزن و بویەرێن سروشتی. ملەتێ کوردژی ئێکە ژوان ملەتان یێ کۆ ددیرۆکا خۆیا کەڤنارو سەردەمدا توشی چەندین کۆچێن ملیۆنی بوویە. دڤان ساڵێن داویێدا رێژا دەربەدەریێ بەرەف ئاستەکێ بڵند چوویە ساڵا ب هەزاران گەنج و مالباتێن کوردی ژبەر ئاستەنگێن ژیانێ جهوارێن خۆ بجەهدهێلن و بەرەف وەڵاتێن ئەوروپی دکەڤنە رێ.

ئەوژی پرانیا وان ژبەر ئەگەرێن نەبوونا رەوشەکا باش و ژیارەکا خۆش و تەنا ل دەڤەرێ. پێتڤیە ل ڤێرێ ئاماژێ بوێ چەندێ بکەین هەرکەسێ ڤێ رێکێ دهەلبژێرت پارەکێ مەزن دمەزێخت یان ژی هەرتشتەکێ هەی دفرۆشت و تشتەکز ل پاش خۆ ناهێلت و رێکا مان و نەمانێ دکەتە ئارمانجا خۆ، لێ مەخابن تشتێ هەری گرنگ ئەوە کو پرانریا خەلکێ مە نزانت ئەوروپا نە ئەو بەهەشتە یا ئەو هزرژێ دکەتن، چونکی هەرکەس و ماڵباتەکا قەستا دەرڤەی وڵاتی بکەتن چ پێنەڤێت وەک مە لسەری دایە زانین مان و نەمانێ دهەلبژێرت و شەرێ مرنێ دکەتن. ئەگەر مرۆڤ لسەر وان ئاستەنگ و نەخۆشێن دکەڤنە رێکا کۆچبەراندا باخڤێت و بنڤیست لاپەر تێرا ناکەت. وەکو دیار پرانیا خەلکێ مە ب قاچاغێ بەرەف ئەوروپا دچن ئەڤجا هەرکەسێ برێکەکا قاچاغ بچت دێ توشی چەندین جۆرێن نەخۆشیابت و چیرۆکەکا تراژیدیا مەزن لپاشخۆ هێلت. پشتی بگەهتە وڵاتەکێ ئەوروپی کا چەند ناخۆشی برێڤە دیتینە دێ هەمبەری وان نەخۆشی و ئاستەنگا ب ئاوایەکێ دیتر لوی وڵاتێ نووگەهایێ بینت، چونکی خەلکێ مە وەسا هزردکەت دەمێ مرۆڤ گەهەشتە وڵاتەکێ ئەوروپی ئارمانج بداوی هات. هەما ژڤێرێ وێڤە پارا ڤێدانە و هەما روینە و نەکە و بخۆ. نەخێر سەدجاران نەخێر قەت و قەت نە وەسانە پشتی تو دگەهیە وێ بەهەشتا تە بخۆ کربوو ئارمانج دێ سەر ژنی کەڤیە بەر یاسا و رێسایێن دژوارێن وی وەڵاتێ تو گەهەشتیێ، دێ سەر ژنی هەندەک جۆرێن دیێن دەردەسەریێ بۆ تە و خێزانا تە دەسپێکەن. ب کورت  و کورمانجی خۆ گونجاندن لگەل کولتەرەکێ دیتر گەلەک یا بزەحمەتە ل دەسپێکێ رەنگە دووساڵان مافێ کارکرنێ نەدەنە تە و خێزاناتە بۆ دەمێ دووساڵان یان پتر بکەنە د ئۆدەکا چەند مەتریڤە هەروەسا فێربونا زمانەکێ نوی گەلەک یا بزەحمەتە بتایبەتی ئەگەر تۆ نەخاندەڤا بی، یان ئەگەر تۆ زگورتبی دێ تەکەنە د ئۆدەکێڤە دگەل ئێک یان دوو یان پتر ژکەسێن ئەفریقی، ئەفغانی، عەرەب …هتد نە تۆ زمانێ وان دزانی نە ئەو زمانێ تە دزانن. ئەڤجا ئەڤ چەندا مە ئاماژە پێکری تنێ دلۆپەکە ژ دەریایێ لەو ڕا ل گۆر دیتنا من ب کێماسی (٥) ساڵ بۆ هەرکەسەکی دڤێن تاکو خۆ بگونجینت لگەل یاساو کلتورێ نوی و هەروەسا پتر ژ (٥) ساڵان بۆ دڤێن هاتاکو کوژمەکێ پارا بخۆ خرڤەکەتن. رەنگە پرانیا ئەو کەسێن ڤی بابەتی بخوینن وێ پرسیارێ بکەن پا بۆجێ ئەو کەسێن دگەهنە ئەوروپا ناڤەگەرن ئەگەر دەلیڤە کەتێ ل بابەتێن داهاتی دێ پتر لسەر خۆشی و نەخۆشیا و ئەگەرێ نەزڤرینا وان کەسێن دگەهنە ئەوروپا راوەستین و ئاماژێ پێ دەین، ل داویێ من دڤێن بێژم گەهەشتنا ئەوروپا نە ئەو بەهەشتە یا تە بخۆ د هزر و بیرێن خۆدا چاندی. مەزنێن کوردا ل مێژە گۆتیە دەنگێ دەهۆلێ ژ دویرڤە یێ خۆشە.

(کەرەم ئەحمەد )

شتوتتگارت ئەڵمانیا 28.05.2024